| DRAMATISCHE VOORVALLEN IN AMERIKA. DEEL 3 |
 Het omgooien van een toren bij snelschaak. Overzicht van paragrafen: 1. Het omgooien van de toren 2. Artikel 7.3 van de FIDE-regels 3. Artikel 11C van de USCF-regels 4. De opvatting van Gijssen 5. In eigen tijd herstellen 6. De vriendelijke mededeling 7. De opzet 8. Sportiviteit 9. Karpov - Piket 1. Het omgooien van de toren Op het Amerikaanse kampioenschap bij de vrouwen 2008 in Tulsa, in de staat Oklahoma, vindt een Armageddon partij plaats tussen Irina Krush en Anna Zatonskih. De belangen zijn groot, het kampioenschap staat op het spel. Beide speelsters zijn in een wederzijds krankzinnige tijdnood, de vlag staat op vallen. En dan gebeurt het. Irina gooit een toren om en zet deze niet rechtop. Terwijl de toren op het bord ligt, gaat het spel verder. Even later valt de vlag van Irina. Nu het gaat het er niet om of een omgevallen toren wel of niet op het bord mag blijven liggen, het gaat er om hoe de spelers met die omgevallen toren omgaan. Dan zijn er verschillende mogelijkheden.
ken rustig verder speelden. Ze zetten een stuk op het lege veld waar een stuk had moeten moet staan, en nam het omgevallen stuk weg. De spelers maakten er geen enkel probleem van. Uit het interview met Anna Zatonskih. 'Vlak tegen het einde van de partij gooide Irina haar toren omver en zette die niet rechtop. De Amerikaanse USCF-regels luiden: 'Indien, tijdens een zet, een speler een of meer stukken ten onrechte omgooit, mag de speler niet de klok indrukken voordat de stelling weer is hersteld.' Ik herinner me mijn eerste gedachte op dat moment: Als ik de 'pauze' knop indruk en de winst claim of extra tijd gebaseerd op ongeoorloofde handelen ... zal ik verliezen op tijd! De 'pauze' knop is een erg klein knopje aan de voorzijde van de klok. Dus ik had slechts twee seconden bedenktijd en ik had niet genoeg tijd om dat te doen! Ik weet dat Irina dat niet opzettelijk deed, maar ik moest mijn toren zo snel mogelijk verplaatsen als ik kon. Ik had geen andere keuze.' Tom Braunlich kwalificeert het gedrag van Irina om de toren niet rechtop te zetten als 'onrechtmatig', ('illegal'). Rechtsstelsels verschillen per land. Recht is niet alleen een product van een samenleving, maar ook een voorwaarde voor een samenleving. Het aardige is dat er over het omgooien van een schaakstuk verschillen zijn tussen de FIDE-regels en de USCF-rules. Maar in de uitvoering van de praktijk komen ze in feite inhoudelijk overeen. 2. Artikel 7.3 van de FIDE-regels Artikel 7.3 luidt: 'Als een speler één of meer stukken niet goed op het schaakbord heeft ge- plaatst, dan moet hij de stelling in zijn eigen tijd herstellen. Indien noodza- kelijk kan zowel de speler als zijn tegenstander de klokken stilzetten en om de assistentie van de arbiter vragen. De arbiter kan de speler die de stuk- ken verkeerd plaatste, bestraffen.' De tweede en derde volzinnen zijn grappig. Zij zijn overbodig, omdat het voor zich spreekt dat als er iets aan de hand is de speler of de tegenstander de tussenkomst van de scheidsrechter kunnen inroepen. De mogelijkheid tot straffen is al geregeld in artikel 13.4. Toch is er wel iets bijzonders aan de hand met deze overbodige zinnen, waarover hierna meer. 3. Artikel 11C van de USCF-regels Artikel 11C van de USCF-rules gaat over het per ongeluk een stuk verkeerd plaatsen, en luidt als volgt: 'Indien tijdens een partij een of meer stukken per ongeluk verkeerd worden geplaatst en op een onjuiste wijze worden teruggezet, wordt de terugzetting beschouwd als een ongeoorloofde zet ('illegal move'). Indien een speler bij het doen van een zet onopzettelijk een of meer stuk- ken omgooit, mag die speler de klok niet indrukken totdat hij de stelling weer in de oorspronkelijke staat heeft hersteld. Indien nodig mag de tegen- stander de klok indrukken zonder een zet te doen om de speler die het stuk of de stukken heeft omgegooid te dwingen de stelling in zijn eigen tijd te herstellen. Indien mogelijk, moeten de klokken voorzien van een zettenteller worden hersteld.' Anna Zatonskih kon op grond van de Amerikaanse schaakregels volstaan met het in beweging brengen van de klok van Irina Krush. Zo zou Irina nog sneller door haar vlag zijn gejaagd. Ik begrijp de reactie van Anna Zatonskih dan ook niet dat zij meent dat het te veel tijd kost om de klok stil te zetten. 4. De opvatting van Gijssen Robin Grochowski uit Amerika vraagt Gijssen of bij snelschaak de tegen- stander van een speler die een toren omgooit en niet rechtop zet de winst kan claimen. Gijssen beantwoordt aan de hand van de FIDE-regels. 'De zet die de speler heeft gedaan is niet ongeoorloofd. Daarom kunnen we niet de regel van de ongeoorloofde zet toepassen. In plaats daarvan moet artikel 7.3 van de FIDE-regels worden toegepast (volgt citaat artikel 7.3). Dit artikel geldt voor rapid en snelschaak. Zoals u kunt zien kan de scheids- rechter de speler die de regel overtreedt straffen, bijvoorbeeld door de tegenstander extra tijd te geven. Als dit verschillende malen gebeurt tijdens een partij en de scheidsrechter meent dat het opzettelijk is gedaan, kan hij zelfs de partij verloren verklaren,' aldus Gijssen, juli 2008, When is a move 'made'? 5. In eigen tijd herstellen 'Als een speler een of meer stukken niet goed op het schaakbord heeft ge- plaatst, dan moet hij de stelling in zijn eigen tijd herstellen,' aldus de eerste volzin van artikel 7.3 van de FIDE-regels. Deze regel is nagenoeg dezelfde als de USCF-regel: 'Indien een speler bij het doen van een zet onopzettelijk een of meer stukken omgooit, mag die speler de klok niet indrukken totdat hij de stelling weer in de oorspronkelijke staat heeft hersteld. Indien nodig mag de tegenstander de klok indrukken zonder een zet te doen om de speler die het stuk of de stukken heeft omge- gooid te dwingen de stelling in zijn eigen tijd te herstellen.' In de USCF-regel gaat het om per ongeluk een stuk omgooien, terwijl de FIDE-regel ook slaat op het opzettelijk omgooien. Door de overbodige toevoegingen in artikel 7.3 blijkt nog eens te meer dat de regel in de eerste plaats een beroep doet op de eigen verantwoordelijk- heid van de spelers zelf. Ze moeten niet direct papa scheidsrechter er bij halen. Indien een speler een stuk omgooit, deze niet rechtop zet en de klok van de tegenstander indrukt, brengt de tegenstander de klok van de speler maar weer in beweging: 'Wil je de toren in je eigen tijd rechtopzetten, als- jeblieft.' En als de tegenstander dat doet moet hij niet vergeten tijdig de spreuk 'j'adoube' uit te spreken. Anders geeft dat ook weer problemen. De FIDE-regel en de USCF-regel gaan er van uit dat de spelers hun boontjes zelf doppen. En dat is maar goed ook. We moeten er niet aan denken dat voor elk wissewasje - en het omgooien van een toren bij snelschaak kun je toch wel zo noemen - de scheidsrechter er moet worden bij gehaald. Wat is dat voor een kinderachtig gedoe te menen dat spelers dat zelf niet kunnen regelen? Pas als de spelers er zelf niet uitkomen ('indien noodzakelijk'), ja dan. Dan kan een beroep worden gedaan op de tweede, overbodige volzin, het inroe- pen van de tussenkomst van de scheidsrechter. Tot slot wijst de laatste, overbodige volzin van het artikel op de mogelijkheid van de scheidsrechter de betrokken speler te bestraffen. 6. De vriendelijke mededeling Gijssen reageert met de mogelijkheid van het toekennen van een straf. Dat nu lijkt mij onjuist. De spelers hadden het eerst zelf moeten oplossen. De scheidsrechter: 'Tegenstander, waarom kunt u zelf de klok van de speler niet in beweging brengen, opdat de speler in zijn eigen tijd de toren rechtop zet? Een beetje assertief zijn in deze harde wereld doet een mens geen kwaad.' Bovendien moet een scheidsrechter over onbenullige zaken geen straffen uitdelen. Welke straffen moet een scheidsrechter uitdelen als er echte pro- blemen komen? Dat worden mega zware straffen. Voorts zet de scheidsrechter met een straf de verhoudingen nodeloos op scherp. Het lokt verdere juridisering uit. Met opvattingen zoals Gijssen hoopt een speler zo aan extra bedenktijd te komen. Dat lijkt mij ongewenst. De achterliggende gedachte van het niet toekennen van extra bedenktijd bij snelschaak heb ik uiteengezet in het antwoord op de schaakrechtsvraag van augustus 2005. Om die reden moet een scheidsrechter geen extra tijd toekennen wanneer een stuk is omgevallen en niet is rechtgezet. Schaakrechtsvraag  Als een scheidsrechter al wat moet doen is een vriendelijke mededeling meer dan voldoende. 'Speler wil je voortaan je stukken wel weer rechtop zetten.' En na afloop van de partij geeft de scheidsrechter aan beide spelers een toelichting. 7. De opzet Hierover ging de schaakrechtsvraag van januari 2005. Ik herhaal de vraag. Speler A heeft nog één minuut bedenktijd, speler B nog vijf seconden. Vanaf het moment waarop beide spelers in de laatste tijdnoodfase zijn en op grond van artikel 8.5 van de FIDE-regels niet hebben hoeven te noteren, zijn er ongeveer dertig zetten gedaan. Als de tijd voor B er bijna op zit, veegt hij onmiddellijk de stukken van het bord en verklaart dat het remise is. Volgens een omstander, Lu A. Tahmaszyan uit Amerika, heeft A matpoten- tieel in de zin van artikel 6.10 van de FIDE-regels. Daardoor kan het volgens hem geen remise zijn. De spelers hebben de laatste dertig zetten niet geno- teerd. En ook de scheidsrechter heeft dat niet gedaan, hij heeft zelfs niet toegekeken. Vandaar dat de scheidsrechter de verloren gegane stelling niet kan beoordelen. De vragen van de omstanders zijn: a. wat moet de scheidsrechter beslissen? b. kan speler A bezwaar maken tegen het gedrag van B? Gijssen motiveert kort en meent dat de scheidsrechter de partij voor B ver- loren moet verklaren: 'Als deze praktijk wordt aanvaard, kan elke speler die verloren staat zo handelen,' Gijssen, juli 2004, 'Swiss Master for Windows is Available!' Dit geval speelt zich af in Amerika. Artikel 11C van de USCF-rules ziet op het per ongeluk omgooien van stukken, niet op het opzettelijk dat doen. Dus is dat artikel niet van toepassing. Het gedrag kan worden bestraft op grond van het algemene strafartikel, artikel 20K, een artikel dat ruimer is gefor- muleerd dan artikel 13.4 van de FIDE-regels. En verlies van de partij is de meest voor de hand liggende minimumstraf. Voor de FIDE-regels kan men langs twee kanten redeneren. In de eerste plaats via artikel 7.3. Speler A brengt de klok van de tegen- stander in beweging en vraagt vriendelijk of hij de stukken in zijn eigen tijd weer op zijn plaats wil zetten. Terwijl speler B daar mee bezig is valt na vijf seconden zijn vlag. En heeft hij verloren wegens tijdsoverschrijding. In de tweede plaats via artikel 13.4. Speler A roept de tussenkomst in van de scheidsrechter. Het gedrag van speler B is onsportief in de zin van artikel 12.1 (het verbod het schaakspel in diskrediet te brengen). De scheidsrechter verklaart op grond van artikel 13.4 sub d de partij voor de tegenstander verloren. Als het gaat om het opzettelijk omgooien van een stuk is dat een ernstige zaak. Het is meer zuiver om dan niet artikel 7.3, maar het algemene straf- artikel van 13.4 toe te passen. Als dat zo is, ziet in feite artikel 7.3 op het per ongeluk omgooien van een schaakstuk. Zo ontstaat de regel dat als het gaat om het per ongeluk omgooien de spe- lers het zelf regelen. Als het gaat om de opzet wordt de tussenkomst van de scheidsrechter ingeroepen. Zo schuiven de FIDE-regel en de USCF-regel naadloos in elkaar. 8. Sportiviteit Als een probleem zich voordoet bij schaken en een speler zich op een regel beroept, zijn er altijd mensen die zo'n claim onsportief vinden. Zij hebben ongelijk. Regels zijn er om ervan gebruik te maken. Het nut van een regel bewijst zich namelijk als er een conflict is. Of, om standaard jurisprudentie te parafraseren, de FIDE-regels of de USCF-rules zijn niet bedoeld om theoretische of denkbeeldige rechten te geven, maar daadwerkelijke en effectieve rechten. Vandaar dat ik het normaal zou hebben gevonden indien Anna Zatonskih de klok van Irina Krush in beweging had gezet onder de mededeling dat zij in haar eigen tijd de toren rechtop moet zetten. En als de vlag van Irina ver- volgens valt, zij dat zo. En is Anna winnaar. Het is een misverstand te menen dat iemand zich onsportief gedraagt als hij zich op een regel beroept. 9. Karpov - Piket Tot slot een grappig voorbeeld. Net als Anna Zatonskih heeft ook Karpov in een partij waarin hij in razende tijdnood was een zet gedaan dicht bij zijn klok. Wit: Anatoli Karpov (2710) Zwart: Jeroen Piket (2619) Monaco, Association Max Euwe 2 maart 1999 Gijssen, Long moves, juni 2004  In deze stelling is Karpov in hevige tijdnood. Het vervolg: 38. Kg2 Pe3 Daarna komen de spelers remise overeen. Na de partij vraagt men aan Karpov waarom hij 38. Kg2 heeft gespeeld in plaats van 38. Txa7 met waarschijnlijk winst. Karpov antwoordt dat hij weinig tijd had en erg bang was dat hij zijn bedenktijd zou overschrijden indien hij de lange zet 38. Ta1xa7 zou spelen. © 2008 Pieter de Groot |
 VORIGE | VOLGENDE |
|
DRAMATISCHE VOOR- VALLEN IN AMERIKA |
|
De artikelenreeks 'Dra- matische voorvallen in America' door Pieter de Groot. Deel 1 Deel 2 Deel 3 Deel 4 |
| ARMAGEDDON SCHAAK |
|
Artikel/verslag van Ste- wart Reuben, vertaald door Pieter de Groot. Lees verder |
| SNELSCHAAK |
|
De schaakrechtsvraag van de maand augustus 2005. Lees verder |
|
WILT U REAGEREN? |
Pieter de Groot stelt een inhoudelijk reactie op de schaakrechtartikelen zeer op prijs. Natuurlijk kunt u ook vragen stellen over de behandelde onderwerpen. Pieter de Groot |
 |
