| MAAK ER WAT VAN! |
|
"Maak er wat van!" Zo nam mijn klassenleraar Jan van Kuilenburg in 1980 afscheid van VWO-zes. Goed beschouwd geen bijzondere woorden, maar ik proefde er de lichte wanhoop in van een gedreven leraar, die zijn leerlingen, soms na jaren, los moest laten. Daarom zijn ze me bijgebleven. Maak er wat van! Beste schaakstudenten, ik ben toe aan de laatste les in deze reeks en ik neem de woorden van mijn leraar graag over. In 1980 leerde ik op de universiteit in Utrecht Mark van Kuilenburg kennen, de zoon van mijn klassenleraar. Hij schaakte graag met zijn vader, waarbij in verbaal opzicht alle remmen los gingen. Dat herinner ik me ook nog van het schaken op school. Na de reguliere lessen was lokaal F4 van het Pieter Groen College, het lokaal van meneer Van Kuilenburg, eens per week een vrijplaats voor schakers. De regels van de school en de hiërarchie tussen leraren en leerlingen werden ingeruild voor de wetten van het schaakspel. En een van die wetten is dat je alles tegen elkaar mag zeggen, zolang je het maar niet meent. En dat - alles tegen elkaar zeggen - deden we dan ook. Even voor de goede orde: we waren Katwijkse amateurs zonder behoorlijke schaakopleiding, maar we waren geen kneuzen! In 1978 en 1979 verover- den we het felbegeerde landskampioenschap snelschaken op reeksen Gym- nasium-teams uit de grote schaaksteden van Nederland ... Eind vorig jaar overleed mijn vriend Mark van Kuilenburg, enkele jaren na zijn vader. Na onze Geografie-opleiding ging hij conservatorium doen, maar we bleven elkaar regelmatig zien. In 2010 heeft hij een keer een avondje meegeschaakt bij Botwinnik. Kort na zijn overlijden schreef ik twee korte gedichten voor zijn nagedachtenis: Schaken Misschien schaakt hij nu met Cees Buddingh Die van de zwarte pion en het glas bier Of met zijn vader Nog mooier Ik weet het niet En ik heb er sowieso weinig aan. Evenwicht Als ik eerlijk ben snapte ik weinig van zijn muziek Daar staat tegenover dat hij weinig van mijn schaakspel begreep Alleen als we veel dronken kon hij van me winnen Dat was altijd leuk. Enfin. De laatste les dus. De meeste dingen die ik nog kwijt wil, bewaar ik voor een andere gelegenheid. Ik had het over schaken en politiek willen hebben. Over mijn verbazing om op de provinciale kieslijst namen van schakers - Münninghoff en Van der Wiel - aan te treffen bij de "Vijftig plus" partij van Jan Nagel. Maar ik doe dat toch maar niet. Schaken en politiek sluiten elkaar voor 100% uit. Politiek is ernst. Schaken is spel. Op het schaakbord is alles toegestaan: list, bedrog, moord. Waarom? Omdat het spel is. We kunnen er van genieten en na de partij om lachen. Daarom voelt het raar om een schaker in de politieke arena te zien. Ik houd het er maar op dat Jan Nagel een paar schaakvrienden gevraagd heeft om zijn lijst op te vullen, meer niet. Met schaken heeft het niets te maken. Ik had het ook nog een keer over Euwe, Donner, Ree en Timman willen heb- ben. In die volgorde, wat mij betreft tevens een rangorde. Ik vind Timman een geweldige schaker, maar ik ben verder niet zo'n fan van hem, vooral niet van zijn pretenties buiten het schaakbord. Wel een fan ben ik van Euwe, die Nederland als schaakland groot heeft gemaakt, meer nog door zijn on- baatzuchtigheid en zijn diplomatieke talent dan door zijn schaakcapaciteiten. Misschien later meer daarover. Een laatste les. U bent vast al gewend geraakt aan mijn afwijkende aanloop tot het spel, maar ik wil nu toch aan het echte schaken beginnen. Eerst een partij van de grootste schaker van dit moment, Magnus Carlsen. Daarna en ter afsluiting een partijfragment van de jonge Botwinnik-speler en lezer van deze rubriek Wouter Bik. Eerst Carlsen. Een partij uit het zomertoernooi in Biel, 2011. Wit: Shirov. Zwart: Carlsen. 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 Pf6 4. d3 Lc5 5. c3 0-0 6. Lg5 h6 7. Lh4 Le7 8. Pbd2 d6 9. Pf1 Pb8 10. Pe3 Pg4 11. Lg3 Pxe3 12. fxe3 Pd7 13. d4 Pf6 14. Ld3 Pg4 15. De2 Lg5 16. dxe5 dxe5 17. Lxe5 Lh4+ 18. g3 Pxe5 19. Pxe5 Lf6 20. Pf3 De7.  De openingsfase is afgerond. Het lijkt er op dat Carlsen heel bewust naar deze stelling toegewerkt heeft. Volgens mijn computer staat het gelijk, maar ik denk dat zwart de beste kansen heeft. Hij heeft het loperpaar en de witte pionnenstelling is verzwakt. Daar komt bij dat de witte loper steeds meer opgesloten raakt. Wit's tegenkansen liggen op de koningsvleugel; via de halfopen f-lijn kan hij proberen om druk te zetten. 21. 0-0-0 c6 22. Pd4 a6 23. Thf1 c5 24. Pf5 Lxf5 25. Txf5!? Een belangrijke beslissing van Shirov. Hij kiest voor het open houden van de f-lijn. Na 25. exf5 is zijn dubbelpion opgelost, maar staan de zwarte stukken ideaal voor een koningsaanval. Na bijvoorbeeld 25. exf5 Tfe8 26. e4 b5 27. Kb1 c4 28. Lc2 b4! heeft zwart een gevaarlijk initiatief. De partij gaat verder. 25. ... b5 26. Lc2 c4 27. Tfd5 Le5 28. Dh5 Tae8 29. a3 Da7. Een boeiend steekspel is begonnen. Wit kan nu niet nemen op e5. Na 30 Txe5 zou volgen 30. ... Dxe3+ 31. Kb1 g6! en zwart komt in het voordeel. Shirov gaat verder met 30. Kd2?! Hij steekt zijn koning over naar de koningsvleugel in verband met de dreigende pionnenaanval van zwart, ondersteund door de sterke loper op e5. 30. ... Db8 31. Ke2 Te6 32. Dh4 Db6 33. Td8 Tee8 34. Txe8 Txe8 35. Td5 Dc7 36. a4?! Speelt wit op winst? Shirov heeft met actief spel tegendreigingen gecreëerd, maar ik betwijfel of deze zet goed is. Ik geef zelf de voorkeur aan 36. Kf3, gevolgd door Kg2. Het lijkt me dat wit door de actieve positie van toren en dame kan voorkomen dat zwart doorbreekt. Nu gaat Carlsen de stelling openen en komt wit in de gevarenzone. 36. ... Db6 37. axb5 axb5 38. Dh5 Db8 39. Td7 g6!  Net voor de tijdcontrole dwingt Carlsen zijn tegenstander tot een moeilijke afweging. Is 40. Dxh6 b4 speelbaar? Wit's beste kans lijkt mij dan 41. Dh3 bxc3 42. Df1! waardoor hij tegendruk houdt, maar zwart kan ook 41. ... Dc8 spelen; in beide gevallen ontstaat een bijzonder gecompliceerde stelling, waarin wit heel secuur moet spelen om zwart van het lijf te houden. Shirov kiest voor een verdediging waarbij hij de pion op c3 geeft in ruil voor acti- viteit, zijn agressieve stijl getrouw. 40. Df3 Tf8 41. Kf2 b4 42. De2 bxc3 43. bxc3 Dc8! 44. Dd2 Lxc3 45. Dd5 Da6 46. e5?  De beslissende fout. Met 46. Ld1 had Shirov zich mijns inziens kunnen verdedigen. Ik zeg bewust "Shirov", want ik denk niet dat ik de stelling zelf zou kunnen houden tegen Carlsen. 46. ... Da2! 47. De4 Lxe5 48. h4 Te8 49. Kg2 h5 50. Kh3 c3 51. Td5 Da6 52. Ld3 Dc8+ 53. Kg2 Lg7 54. Tc5 Dd7 55. Dc4 Txe3 56. Tc7 Txg3+ 57. Kxg3 Le5+ 58. Kf2 Dxc7 59. Dxc7 Lxc7 60. Kf3 en wit gaf op. Een indrukwekkende combinatie van positiespel en tactiek, het handelsmerk van Carlsen. Goed gespeeld ook door Shirov, die vanuit het niets voortdu- rend weer aan tegenkansen bouwt. Ik sluit af met een partijfragment van Wouter Bik uit een competitiewed- strijd, die hij onlangs speelde tegen Jaap van den Berg, de aimabele voor- zitter van Promotie. Een jaar of vijf geleden heb ik Wouter nog les gegeven (stap 4) en toen al was zijn enthousiasme goed zichtbaar, evenals zijn (jeugdige?) onbezonnenheid. In het onderstaande partijfragment laat hij zien dat hij nog net zo enthou- siast speelt als in zijn jeugdperiode, maar met wat meer overleg. Wouter heeft wit, Jaap zwart.  Een interessante stelling is ontstaan na zwart's laatste zet 47. ... Ke6. Zwart heeft zijn toren handig op c3 geplaatst en houdt de zwakke plekken c2 en f3 onder vuur. Kan wit toch nog een winstpoging wagen? Wouter doet het gewoon: 48 Td5!! Eén uitroepteken voor de zet, één voor de getoonde moed. Er volgde: 48. ... Txc2+ 49. Kd3 Tf2 50. Txa5 Txf3+ 51. Kc4. Deze stelling heeft Wouter voor ogen gehad. De witte koning krijgt een mooie positie in het centrum en wit heeft ineens goede winstkansen. 51. ... Te3 52. Ta6+ Kf7 53. Kd5 f3 54. Kxe5 Txb3 55. Tf6+ Ke7 56. Kd4 h6 57. Txg6 f2 58. Tf6 hxg5 59. hxg5 Tg3 60. Txf2 Txg5 61. e5 Tg4+ 62. Kd5 Ta4 63. Th2 Ta5+ 64. Ke4 Ta6! Nu is het remise. Zwart neemt de zogenaamde "Philidor-positie" in (zie schaakles nr. 4). 65. Th7+ Kf8 66. Kf5 Ta5?? 67. Kf6 Ta6+ 68. e6 Kg8 69. Td7 Kh8 70. Kf7 en wit wint. Van den Berg was blijkbaar toch niet op de hoogte van het belang van de Philidor-positie. Maar goed ook: deze rubriek is vooral bedoeld om Botwinnik spelers vooruit te helpen! Lezers: succes! Voordat ik verder ga met het schrijven van schaakstukjes moet ik meer handigheid krijgen in het omgaan met "schaaksoftware": programma's om diagrammen aan tekst toe te voegen. Nu moet steeds Hans Pijpers daarvoor opdraaien (Hans: zeer bedankt daarvoor!), maar dat moet ik zelf maar eens gaan leren. U hoort nog van me. © 2012 Jan Willem Duijzer |
|
|
|
WIL JE REAGEREN? |
|
Jan Willem Duijzer stelt een inhoudelijk reactie op de artikelen zeer op prijs. Natuurlijk kunt je hem ook vragen stellen over de behandelde onderwerpen.  Jan Willem Duijzer |
SCHAAKSCHOLING LES 16
