Schaakvereniging Botwinnik

HOME

PIETER DE GROOT

DE OMGEKEERDE TOREN

Omdat hij - mede door tijdgebrek - zo gauw geen dame kon vinden, zet een speler een omgekeerde toren op het bord, verklaart dat het een dame is en doet daar een damezet mee.

De scheidsrechter reageert bliksemsnel: 'Een omgekeerde toren is geen dame!' Tot de ontzetting van de beide spelers draait de scheidsrechter de toren om en gelast dat hier in het vervolg torenzetten mee gedaan moeten worden. Later blijkt dat de speler er zo van slag van is geraakt dat hij de partij verliest.

Deze zaak lijkt op die genoemd in Schaakmagazine, februari 1999, bladzijde 20 'scheidsrechter voelt situatie niet aan', van Herman Grooten.
Terecht heeft Herman kritiek op de beslissing van de scheidsrechter. Het gaat namelijk om het antwoord op de vraag of de scheidsrechter bevoegd is op te treden.

Toepassing van de formule (zie: De bevoegdheid van de scheidsrechter

)

in het oog houden - niet ingrijpen -
tenzij specifieke regel - dan strikt naleven

wijst het volgende uit. De hoofdregel is dat een scheidsrechter de partij in het oog moet houden, maar niet mag ingrijpen. Tenzij er een specifieke regel is die maakt dat de scheidsrechter bevoegd is. Nergens staat in de FIDE-regels dat een scheidsrechter bevoegd is de toren om te draaien.
Als beide spelers er geen probleem van maken dat met een omgekeerde toren als een dame wordt gespeeld en geen van hen de tussenkomst van de scheidsrechter inroept, is de scheidsrechter op grond van artikel 13.6 van de FIDE-regels niet bevoegd in te grijpen.

Dat is ook logisch, want welke speler wil winnen op een manier zoals de scheidsrechter ingrijpt? Als de spelers dat willen mogen ze best met een omgekeerde toren als dame verder schaken. Precies zoals Kasparov, Polgár, Azmaiparasjvili en Malachov met de FIDE-regels omgaan.
Zie: De bevoegdheid van de scheidsrechter

Echter, het wordt anders indien de wederpartij de scheidsrechter roept en hem vraagt wat de betekenis is van de omgekeerde toren op het bord.
Dan is uiteraard de scheidsrechter wel bevoegd te handelen.
Omdat hij zich dan strikt moet houden aan de FIDE-regels is hij op grond van de regel 'aanraken is zetten, en loslaten is gezet' (de toren heeft het veld aangeraakt) verplicht de omgekeerde toren om te draaien.

De oneigenlijke dame is veranderd in een toren. Dit klinkt misschien hard, maar dat is het niet. De handelwijze komt geheel voor rekening en risico van degene die de omgekeerde toren plaatst. Had hij zijn huiswerk maar moeten maken door de FIDE-regels te bestuderen. Iedere schaker wordt namelijk geacht de FIDE-regels te kennen.

Gijssen (juni 2001, Poll Position, www.chesscafe.com

) stelt dat het duidelijk is dat niet aan alle vereisten is voldaan indien een speler zijn pion niet ruilt voor een ander stuk dan dat genoemd in artikel 3.7.e van de FIDE-regels of zelfs zijn pion op het bord laat staan. Hij meent dat het niet gaat om een ongeoorloofde zet, maar een ongeoorloofde handeling, die de tegenstander kan hinderen. En voor een ongeoorloofde handeling kan een arbiter straffen, aldus Gijssen.

Ik vind dit om twee redenen geen sterke redenering. In de eerste plaats is sprake van 'hinderen' als de opzet tot hinderen aanwezig is. De scheids-
rechter zal aannemelijk moeten maken of eventueel bewijzen dat de speler opzettelijk de toren heeft omgekeerd om zijn tegenstander te hinderen.
Als de scheidsrechter dat niet kan bewijzen, is het verboden de speler te straffen. In de tweede plaats, als de tegenstander geen last heeft van een omgekeerde toren en er niets van zegt, is het niet aan de scheidsrechter om te bepalen dat die ongeoorloofde handeling hinderen is.

Het mag misschien hinderen zijn voor de scheidsrechter, maar hij moet zich er niet mee bemoeien. Daarom is dit eigenmachtig opleggen van een straf in strijd met de FIDE-regels en dus een ongeoorloofde straf (of: een onregle-
mentaire straf).Ik leg de opvatting van Gijssen dan ook uit dat hij vindt dat de omgekeerde toren zonder het opleggen van een straf vervangen kan worden door een dame.

Het is dus riskant bij promotie een omgekeerde toren op het bord te plaatsen. Het is beter een dame te plaatsen. Als zij niet te vinden is,
vraag haar dan aan de scheidsrechter.

© 2003 Pieter de Groot

top

VORIGE | VOLGENDE

BEVOEGDHEID VAN DE
SCHEIDSRECHTER

Artikel 'Bevoegdheid van de scheidsrechter' door Pieter de Groot.
Lees verder

WILT U REAGEREN?

Pieter de Groot stelt een inhoudelijk reactie op de schaakrechtartikelen zeer op prijs. Natuurlijk kunt u ook vragen stellen over de behandelde onderwerpen.

mail

Pieter de Groot