| MIKADO, DE VLAG EN DE MATZET |
|
Mikado is een populair spel onder scheidsrechters. Het is een stokjes-op- neemspelletje dat uit China komt. Om het spel te beginnen neemt een speler de 41 stokjes rechtop in zijn vuist, om die vervolgens plotseling te openen. Daardoor vallen de stokjes kringvormig op tafel. Een speler moet een stokje pakken zonder dat een ander stokje beweegt. Hij mag een voor een zoveel stokjes pakken als hij kan, maar als een ander stokje beweegt, is een andere speler aan de beurt. De stokjes hebben ver- schillende kleuren. Elke kleur heeft een andere waarde. Winnaar is degene die de meeste punten of -al naar gelang de afspraak- de meeste stokjes heeft. Vaak speel ik Mikado met mijn jongste dochter. Het komt nogal eens voor dat als ik een stokje verwijder, zij serieus roept: 'Ja!' Nu heb ik goed opge- let, maar ik heb niet een ander stokje zien bewegen. Ook komt het voor dat als zij een stokje verwijdert, ik 'ja' zeg. Maar het vreemde is, dat zij oprecht ontkent dat iets heeft bewogen. Mikado is een evenwichtspel. Het leuke aan dit spel is, dat het kalmte, be- hendigheid en concentratie vereist. Dit zijn ook kenmerken waar een scheidsrechter over moet beschikken. Hij moet balanceren tussen de op- vatting van de ene speler en die van de andere, of hij moet zoeken naar een bruikbare oplossing. Bij Mikado is er vaak 'discussie of een ander stokje heeft bewogen'. Als je een stokje oppakt, is het dan mogelijk dat je ogen tegelijk dat stokje en de andere stokjes kunnen zien? Of, om het in schaaktermen te formuleren: kunnen je ogen tegelijk de matzet en de vlag in de gaten houden? Een voorbeeld ter illustratie.  Wit is aan zet. Zijn vlag staat op vallen. De zwartspeler heeft nog zeven minuten bedenktijd. Op de vierde zet van wit ziet de scheidsrechter dat de matzet boven het bord zweeft. Ook ziet hij dat het schaakstuk op het mat- veld komt en onmiddellijk daarna hoort hij zwart roepen: 'Vlag!' Wit claimt de winst. Zwart die niet heeft gezien wanneer de matzet is ge- daan, claimt winst vanwege tijdsoverschrijding. Beiden roepen de tussen- komst in van de scheidsrechter. Wat moet hij beslissen? Hij weet niet of -in objectieve zin- de matzet eerder was dan het vallen van de vlag. Hij kan niet tegelijk de matzet en de vlag in de gaten houden. Als hij op de vlag let, kan hij niet zien of voordien de matzet is gedaan. En als hij naar de matzet kijkt, kan hij niet zien of de vlag eerder is gevallen. Het steekt namelijk erg nauw met de FIDE-regels. Hoe lossen de FIDE-regels dit probleem op? De regelgever heeft het praktisch opgelost. Niet van belang is om objectief te weten op welk moment de vlag is gevallen. Het gaat om het moment van waarnemen van het vallen van de vlag. Dit blijkt uit artikel 6.9 dat luidt: 'De vlag is gevallen als een speler het waarneemt, of als de scheidsrechter het waarneemt'. Dat is het moment waarop de tegenstander meldt dat de vlag is gevallen. Het is de race tussen 'de matzet' en: het roepen 'vlag'. Wie het eerst komt, heeft gewonnen. Als de scheidsrechter de matzet in de gaten houdt kan hij het probleem op- lossen. Echter, het gaat mis als de scheidsrechter op de vlag let. Dan kun- nen de tegenstander en de scheidsrechter vertellen dat de vlag is gevallen, maar weten zij niet of voordien de matzet is gedaan. Het is hun woord tegen de speler die zegt dat hij op tijd mat heeft gezet. In zo'n geval zit de scheidsrechter klem in zijn mogelijkheden. Gijssen lost dit op door te stellen dat 'algemeen aanvaard is dat wat op het bord gebeurt, voorgaat voor wat naast het bord gebeurt,' vergelijk februari 2004, Did a player touch a piece deliberately? Dit standpunt lijkt mij onjuist. Als een scheidsrechter het niet weet en ook niet kan weten, moet hij de partij remise verklaren. Het is de verantwoordelijkheid van de speler op de vlag de tegenstander te letten. Het is niet de taak van een scheidsrechter het vallen van de vlag te melden. Daarop bestaat in de FIDE-regels één uitzondering, namelijk wan- neer beide spelers in tijdnood zijn. Dan moet de scheidsrechter de vlaggen in de gaten houden en roepen als een vlag valt. Dat is geen bruikbare regel. Maar hoe slecht die regel ook is, de scheidsrechter moet hem toch uitvoe- ren. Mikado en schaken: op twee plaatsen tegelijk kijken, kan niet. Fijne feestdagen. Weet u trouwens de oplossing van mat in vier? © 2006 Pieter de Groot |
 VORIGE | VOLGENDE |
|
WILT U REAGEREN? |
Pieter de Groot stelt een inhoudelijk reactie op de schaakrechtartikelen zeer op prijs. Natuurlijk kunt u ook vragen stellen over de behandelde onderwerpen. Pieter de Groot |
 |
