| DE VIJFTIG ZETTEN REMISECLAIM. DEEL 1 |
|
Regels zijn regels. Door het toepassen van de regels wordt het spel span- nend. Denk bijvoorbeeld aan de race wie het eerst komt: het vallen van de vlag of het uitvoeren van de matzet. Of de race tussen het moment waarop remise geclaimd kan worden wegens de vijftig zetten regel en de matzet. Het zijn voorbeelden dat schaken een sport is met drama, en geen kunst. In dit artikel wordt de vijftig zetten remiseclaim in de volgende paragrafen behandeld: 1. De remiseclaim 2. De USCF-rules 3. De tabel 4. De reactie van Eric Roosendaal 5. De taak van de scheidsrechter 6. De afwijzing van de claim 7. De relatie met artikel 10.2 8. Het Aeroflot-toernooi 2008 9. Capelle la Grande 2008 10. Tijdig claimen 11. Karpov - Radjabov 2003 1. De remiseclaim Artikel 9.3 luidt: 'De partij is remise, als een aan zet zijnde speler terecht claimt dat a. er met de door hem op het notatieformulier genoteerde en aan de arbiter meegedeelde zet de situatie is bereikt, dat er met de laatste 50 opeenvol- gende zetten van beide spelers geen pion is verzet en niets is geslagen, of b. er met de laatste 50 opeenvolgende zetten van beide spelers geen pion is verzet en niets is geslagen.' De vijftig zetten claim is moeilijk. Leg de volgende vraag voor aan scheids- rechters. 'Wit doet op de 50ste zet een pionzet, daarna wordt geen pion- of slagzet meer gedaan. Wie kan het eerst remise claimen op grond van de vijftig zetten regel?' En men krijgt minstens drie verschillende antwoorden: - 100ste zet van wit - 100ste zet van zwart - 101ste zet van wit En ik moet bekennen, ik weet het ook nooit. Vervolgens moet ik de tekst raadplegen om daarna het foute antwoord te geven. Dat komt omdat in artikel 9.3 sub a een innerlijke tegenstrijdigheid is geformuleerd. Enerzijds gaat het om vijftig zetten die feitelijk zijn gedaan, en anderzijds om de vijftigste zet die niet is gedaan. Het mogen optellen van 'de vijftigste zet die nog niet is gedaan' bij de gedane vijftig zetten blijkt onvoldoende uit de Nederlandse tekst. En zo tuin ik er weer in. De Engelse versie is op dit punt duidelijker. Zij luidt: The game is drawn, upon a correct claim by the player having the move, if a. he writes his move on his scoresheet, and declares to the arbiter his in- tention to make this move which shall result in the last 50 moves having been made by each player without the movement of any pawn and without any capture, or b. the last 50 consecutive moves have been made by each player without the movement of any pawn and without any capture. Mijn vertaling luidt: De partij is remise na een juiste claim van de speler die aan zet is, indien a. hij zijn zet op zijn notatieformulier noteert, en aan de scheidsrechter de bedoeling van deze zet verklaart waarvan de uitvoering van de zet zal leiden tot een situatie dat elke speler vijftig zetten heeft gedaan zonder dat een pion is verplaatst en zonder een slagzet, of b. beide spelers de laatste 50 opeenvolgende zetten hebben gedaan zonder dat een pion is verzet en zonder dat een stuk is geslagen. Mijn vertaling maakt de bedoeling van de tekst misschien begrijpelijker. De zet die genoteerd wordt mag meegeteld worden. Het antwoord op de vraag luidt: de 100ste zet van wit. Wit moet die zet noteren en meedelen aan de scheidsrechter. Indien zwart op zijn 100ste zet claimt hoeft hij zijn zet niet te noteren. Hij kan direct claimen. 2. De USCF-rules In Amerika bestaat een andere regel over de vijftig zetten claim, namelijk artikel 14F van de USCF-rules. Dat artikel luidt: 'The game is drawn when the player on move claims a draw and demonstrates that the last 50 conse- cutive moves have been made by each side without any capture of pawn move. If the director wishes to allow more than 50 moves for certain posi- tions, details must be posted at the tournement before the first round.' John McCrary, oud-president van de USCF, noemt deze regel een voorbeeld waardoor de remiseregel in vergelijking met die in het verleden eenvoudiger is geworden, Chess Life november 2004, blz. 783. Zie voor de geschiedenis die ik zal noemen in hoofdstuk 2. In Amerika geldt dus niet de regel van artikel 9.3 sub a van de FIDE-regels, maar geldt uitsluitend de regel onder sub b. De Amerikaanse regel is vol- gens mij logischer. Daarom geloof ik er ook niets van dat de Amerikanen ooit de FIDE-regels zullen overnemen. Als wij de overgang al niet kunnen maken van ingewikkeld naar eenvoudig, kan men van de Amerikanen niet verwachten dat zij een overgang maken van eenvoudig naar ingewikkeld. 3. De tabel Door de FIDE-regel raak ik telkens in de war raak. Bovendien druist de vijf- tig zetten claim van de FIDE in tegen mijn gevoel. Omdat een scheidsrechter weinig tijd heeft om na te denken om een claim te behandelen, heb ik een tabel gemaakt. Zij kan als hulpmiddel bij de FIDE-regels worden gevoegd. Zo kan een scheidsrechter direct zien wat hij moet beslissen. Tabel 50 zetten claim (MS Word document)  4. De reactie van Eric Roosendaal Ik heb Eric Roosendaal gevraagd om commentaar op een concept op dit artikel. Hij reageerde als volgt. Tja, de 50-zettenregel komt natuurlijk erg weinig voor. Als wedstrijdleider heb ik de regel slechts éénmaal hoeven toepassen. Er speelde iemand door in een potremisestelling tegen een minder sterke speler dan hijzelf. De min- dere speler bleef gewoon keihard alles noteren ondanks het feit dat hij wei- nig tijd had en claimde met nog een paar minuten te gaan remise volgens de 50-zettenregel, hetgeen door mij gehonoreerd werd. Als er 50 zetten niets geslagen wordt of geen pion gespeeld, dan is dat meestal ook na 51 zetten zo, dus het precieze moment van claimen doet er zelden toe. Maar er zijn zeldzame gevallen waarin een speler wint (of eigenlijk zou winnen) na 51 zetten, en dus pech heeft. O.a. Tim Krabbe heeft al eens gewezen op de onrechtvaardigheid dat je toch een vol punt krijgt als je maar liefst 49 zetten nodig hebt om K+D/K mat te zetten, maar slechts remise als je K+L+P/K in 51 zetten mat zet. Daar zit zeker iets in, maar ja... De Amerikanen hebben een afwijkende regel die wel simpeler is, maar wel het volgende probleem kent: Als de laatste slagzet die van wit op zet 45 is, dan kan in Europa wit op zet 95 claimen, door zijn zet op te schrijven en de arbiter te roepen. Er zijn dan exact 50 zetten gedaan zonder slagzet/pionzet. In de USA kan dat niet. Als zwart nu op zet 95 iets slaat dan is de gelegen- heid voorbij. Hoewel er dus wel degelijk 50 zetten zonder slagzet/pionzet zijn geweest kan wit niet claimen, vanwege het feit dat hij toevallig niet aan zet was. Zwart kon dat wel, maar speelt kennelijk op winst. Die onrechtvaardigheid is in de FIDE-regels weggewerkt, door te stellen dat je ook kunt claimen als je niet aan zet bent, namelijk door eerst je zet op te schrijven en die niet uit te voeren. Zwart kan dan nog niet antwoorden, en dus ook geen slagzet spelen. Merk op dat het opschrijven van de zet analoog is aan driemaal dezelfde stelling. Je wilt claimen dat er ná je zet een remisesituatie is ontstaan. Eerst de klok stilzetten is ongewenst, je kunt dan gewoon gaan denken ter- wijl je klok stilstaat. Zetten is ongewenst, dan kan zwart antwoorden en is de situatie mogelijk voorbij. Dus je zet wel, maar alleen op papier, niet achter het bord, en zet dan de klok stil. Je zet ligt vast, maar toch kan zwart nog niet antwoorden. Daardoor blijft de remisesituatie stabiel. 5. De taak van de scheidsrechter Gijssen meent dat het de taak is van de scheidsrechter de notatieformulie- ren te controleren. Hij vindt het dan ook belangrijk dat een scheidsrechter op een ander bord de partij naspeelt om te zien of het partijverloop klopt. Zolang de scheidsrechter niet beslist op de claim, is de partij nog niet afge- lopen. Indien blijkt dat in de partij een ongeoorloofde zet is gedaan, wordt alsnog teruggegaan naar die stelling, en wordt de partij vanaf dat moment vervolgd. Mijn mening is dat als de zet met de laatste pionzet of slagzet en de laatste zet op beide notatieformulieren overeenkomen, een scheidsrechter de partij niet moet naspelen. 6. De afwijzing van de claim Artikel 9.5 onder b regelt wat er gebeurt indien de scheidsrechter de claim afwijst. 'Als blijkt dat de claim onterecht is, dan moet de arbiter drie minuten toe- voegen aan de bedenktijd van de tegenstander. Daarnaast dient de arbiter wanneer de claimende speler meer dan twee minuten op zijn klok heeft, de helft van de resterende tijd van de claimende speler af te trekken tot een maximum van drie minuten. Als de claimende speler meer dan een minuut maar minder dan twee minuten over heeft, wordt zijn resterende tijd een minuut. Als de claimende speler minder dan een minuut heeft, dient de ar- biter de klok van de claimende speler niet te corrigeren. Daarna gaat de partij verder en moet de meegedeelde zet worden gedaan,' aldus artikel 9.5 onder b. In Amerika geldt een ander systeem. De straf is dat de tegenstander twee minuten extra bedenktijd ontvangt. Dat is alles. Ook Stewart Reuben stelt voor de FIDE-regels op dit punt te wijzigen door 'drie' te wijzigen in: twee. 7. De relatie met artikel 10.2 De verdedigende speler koerst op de vijftig-zettenclaim en gaat dus voor remise, niet voor de winst. Zijn aanvallende tegenstander gaat niet voor remise maar voor de winst. In voorkomend geval kan de tegenstander als hij door de vlag dreigt te gaan remise claimen op grond van artikel 10.2, de uitvluggerregel. Let wel, het gaat om een situatie waar in zeer veel zetten geen pionzet en een slagzet is gedaan. 8. Het Aeroflot-toernooi 2008  Wit: Ngoc Truong Son Nguon (Vietnam, 2551) Zwart: Maxime Vachier-Lagrave (Frankrijk, 2637) Moskou, Aeroflottoernooi 2008 22 februari 2008 La fin rocambolesque de la partie (het ongelooflijke einde van de partij). La nulle de Maxime. De partij Stelling na 70. ... h5-h4  71. Lxh4. De spelers spelen nog een tijdje door. Als de spelers al zeven uur schaken gebeurt er wat. Die scène staat op het filmpje. Als de stelling er als volgt uitziet komt de hoofdscheidsrechter, Gijssen, bij de partij. De stelling is na 115. ... Ka7-a6  De hoofdscheidsrechter zet de klokken stil en praat met de witspeler. Ver- volgens onderbreekt hij de partij. De scheidsrechter pakt de klok, anderen pakken het bord met de stukken. De spelers lopen door het gebouw. Op een gegeven moment weet Maxime niet naar welke zaal hij moet. Hij moet zich zelfs haasten. Dan komt hij in een lege zaal. Daar vervolgen zij hun partij. Op het filmpje heb ik niet kunnen zien of de scheidsrechter de spelers op grond van artikel 13.5 van de FIDE-regels extra bedenktijd heeft gegeven, 'om zo weer in het wedstrijdritme te komen'. Ik zou het toekennen van die bedenktijd wel redelijk hebben gevonden. Ik vermoed overigens dat de spe- lers de zaal moesten verlaten om deze gereed te maken voor een andere gebeurtenis. De bedenktijd op dat moment van wit bedraagt 32 minuten en die voor zwart ruim zes of acht minuten. Het vervolg van de partij: 116. Tb8 Tg7 117. Tb6+ Ka7 118. Tb1 Ka8 119. Te1 Tb7 120. Te8+ Ka7 121. Lc5+. De stelling ziet er als volgt uit  Daarop steekt zwart zijn hand op. De scheidsrechter komt naderbij. Zwart claimt remise op grond van de vijftig zetten regel. De scheidsrechter contro- leert eerst het formulier van wit. Daarna bekijkt hij het formulier van zwart. Dan wijst de scheidsrechter de claim toe. De scheidsrechter heeft de witspeler er op grond van artikel 9.1 onder c niet op gewezen dat een remiseclaim ook een remiseaanbod is. Ik zou dat ook niet hebben gedaan. Ook een scheidsrechter met een niveau van stap 2 moet deze stelling hebben begrepen. De vraag zou erg pijnlijk zijn geweest voor de witspeler. 9. Capelle la Grande 2008 De volgende dag in Capelle la Grande. Wit: Andre Kienitz (Duitsland, 2193) Zwart: Nino Khurtsidze (Georgië, 2441) 24e Open internationaal schaaktoernooi Capelle la Grande, 23 februari 2008 Eindspel twee paarden tegen een pion. Zwart kan de matzet niet uitvoeren, omdat wit remise claimt wegens de 50-zetten regel. De scheidsrechter wijst de claim toe.  10. Tijdig claimen Wit: Milos Jirovsky (2435) Zwart: Stefan Neidig (2260) Pardubice Czech Open 1998 Gijssen, maart 2003, 'From New York to Moscow' 1. Pf3 d5 2. c4 e6 3. g3 Pf6 4. Lg2 Le7 5. 0-0 0-0 6. d4 Pbd7 7. Dc2 c5 8. cxd5 Pxd5 9. Pc3 Pxc3 10. bxc3 cxd4 11. cxd4 Pb6 12. Ld2 Ld7 13. La5 Lc6 14. e3 Ld6 15. Tfc1 Tc8 16. De2 Lc7 17. Tab1 Le4 18. Tb5 Lc6 19. Tbc5 De7 20. De1 Ld6 21. T5c2 La3 22. Lxb6 axb6 23. Ta1 La4 24. Txc8 Txc8 25. Pe5 Lc2 26. De2 Dc7 27. Db5 f6 28. Pd7 Dc3 29. Tf1 Ld3 30. Dxb6 Lxf1 31. Dxe6+ Kh8 32. Lxf1 Dc6 33. Df7 Td8 34. Lh3 Dd6 35. Db3 b6 36. Db5 g6 37. Db3 Kg7 38. Da4 Lb2 39. Da7 Kh6 40. Pxb6 Lxd4 41. exd4 Dxd4 42. a4 Dc5 43. Ld7 f5 44. Da6 f4 45. Db5 Dd4 46. h4 fxg3 47. Dg5+ Kg7 48. De7+ Kh6 49. De3+ Dxe3 50. fxe3 Kh5 51. a5 Tb8 52. e4 Tb7 53. e5 Ta7 54. e6 Txa5 55. e7 Te5  56. e8=D Txe8 57. Lxe8 Kxh4 58. Kg2 Kg4 59. Pd5 Kf5 60. Kxg3 Ke5 61. Pe3 h5 62. Kh4 Kf4 63. Pd5+ Ke5 64. Pe7 g5+ 65. Kxg5 h4 66. Pg6+ Ke4 67. Ld7 h3  68. Lxh3. Later zal blijken dat dit de laatste slagzet is. Toepassing van de vijftig zetten regel, betekent dit dat wit tot de 118de zet van zwart de kans krijgt mat te zetten. Het vervolg. 68. ... Kd4 69. Kf4 Kd5 70. Lf5 Kd4 71. Pe7 Kc4 72. Ke5 Kc3 73. Kd5 Kb3 74. Kd4 Kb4 75. Le6 Kb5 76. Ld5 Kb6 77. Kc4 Kc7 78. Kc5 Kd7 79. Pf5 Ke8 80. Kd6 Kf8 81. Ke6 Kg8 82. Kf6+ Kf8 83. Lc6 Kg8 84. Pe7+ Kf8 85. Pg6+ Kg8 86. Ld5+ Kh7 87. Lc4 Kh6 88. Lg8 Kh5 89. Pe5 Kh4 90. Kf5 Kg3 91. Lb3 Kf2 92. Kf4 Ke2 93. Ke4 Kd2 94. Kd4 Kc1 95. Kc3 Kb1 96. Pf3 Kc1 97. Pd4 Kb1 98. Pc2 Kc1 99. La2 Kd1 100. Pd4 Ke1 101. Kd3 Kf2 102. Lf7 Kg3 103. Ke4 Kg4 104. Pe6 Kg3 105. Lh5 Kf2 106. Kf4 Kg2 107. Pg5 Kf2 108. Lf3 Kf1 109. Ke3 Ke1 110. Pe6 Kf1 111. Pf4 Ke1 112. Pd3+ Kf1 113. Kf4 Kg1 114. Kg3 Kf1 115. Lg4 Kg1 116. Le2 Kh1 117. Pf4 Kg1  118. Ph3+ Kh1 119. Lf3 mat. Toch is de uitslag remise. Vraag: is het geoorloofd na de matzet met terugwerkende kracht remise te claimen? vraagt dr. Guenther Ossimitz uit Oostenrijk. Het is voor Gijssen een mysterie wat er is gebeurd. 'Na de 68ste zet van wit is de laatste slagzet gedaan. De 68ste zet van zwart is de eerste zet waar we rekening mee houden bij het toepassen van de vijftig zetten regel. Na de 118de zet van wit hebben beide spelers de 50 zetten voltooid zonder een pion te hebben verzet of een stuk te hebben geslagen. Op dat moment kan zwart die aan zet is, remise claimen op grond van artikel 9.3b.' 'Er is ook een andere manier om hetzelfde resultaat te claimen: hij kan ook de klokken stilzetten en op zijn notatieformulier Kh1 noteren, aan de scheidsrechter de bedoeling van deze zet verklaren waarvan de uitvoering van de zet zal leiden tot een situatie dat elke speler vijftig zetten heeft gedaan zonder dat een pion is verplaatst en zonder een slagzet is gedaan.' 'De speler die aan zet is kan remise claimen. Artikel 9.4 is ook van belang. Het luidt dat als een speler een zet doet zonder remise te hebben geclaimd, hij bij deze zet het recht verliest om op grond van artikel 9.2 of 9.3 te claimen.' 'Het is duidelijk dat het niet mogelijk is achteraf remise te claimen. Wat er misschien is gebeurd, is het volgende. De partij werd gespeeld op een elek- tronisch bord en voordat de scheidsrechter tussenbeide kon komen deed wit 119 Lh3. De computer registreerde deze zet en deze werd ook gepubliceerd in het bulletin. Daarom moeten op een toernooi waar de spelers op elektro- nische borden spelen, de stukken op de laatste stelling blijven staan. Anders is het erg moeilijk er achter te komen welke zetten echt zijn gedaan,' aldus Gijssen. Volgens mij schept het antwoord van Gijssen verwarring. Het is wit die op 118. Ph3+ kan noteren om remise te claimen (maar dat doet wit natuurlijk niet, hij wil de tegenstander mat zetten). Maar, het is zwart die direct kan claimen. Nu lijkt het net alsof het gewenst is dat zwart ook moet noteren. Zo ziet men maar weer hoe moeilijk de FIDE-regels zijn. 11. Karpov - Radjabov 2003 Wit: Anatoli Karpov (2688) Zwart: Teimour Radjabov (2624) Corus toernooi 2003 Zesde ronde Wijk aan Zee, 18 januari 2003 Hans Ree, Gaming at the Corus tournement, Chesscafe februari 2003 Lees verder  Het vervolg 63. ... Lxg5. Daarna gaat de partij verder, zonder dat een stuk wordt geslagen tot en met 113. Tg2. Hans Ree: 'Natuurlijk is dit eindspel theoretisch remise. Maar de verdediging is moeilijk, vooral na de 60ste zet als de spelers nog maar een half uur be- denktijd hebben. Op de 113de zet met ongeveer tien seconden bedenktijd claimt Karpov remise op grond van de 50-zetten regel.' Vraag Stel dat u scheidsrechter bent op dat toernooi. Op de 113de zet roept Karpov uw tussenkomst in. Hij claimt remise op grond van de vijftig zetten regel. Wat beslist u? Bekijk het antwoord Dagen later is Karpov nog steeds ontstemd dat Radjabov heeft geprobeerd hem door de vlag te jagen.'Maar stel eens voor. Wat gebeurt er als Radjabov zijn loper laat slaan en Karpov zou die hebben genomen? Dan begint de 50-zetten regel opnieuw, en Karpov zou zeker door zijn vlag gaan,' vraagt Bottema. Gijssen: 'Indien Karpov de loper zou hebben geslagen, kan Karpov op grond van artikel 10.2 remise claimen. 'Er is geen enkele scheidsrechter die die claim zou afwijzen, tenzij er een directe winstmogelijkheid bestaat,' maart 2003, 'From New York to Moscow'. © 2008 Pieter de Groot Wordt vervolgd. In deel 2 komt de geschiedenis van de vijftig zetten claim aan de orde en een aantal opmerkelijke partijen ter illustratie. |
 VORIGE | VOLGENDE |
|
WILT U REAGEREN? |
Pieter de Groot stelt een inhoudelijk reactie op de schaakrechtartikelen zeer op prijs. Natuurlijk kunt u ook vragen stellen over de behandelde onderwerpen. Pieter de Groot |
 |
