| DE NIET BESTAANDE ELLENLANGE ROKADE |
|
Een kerstprobleem Het kerstprobleem van 24 december 2005 zag er als volgt uit:  De vraag luidde: mag wit rokeren 0-0-0-0? Dit diagram trof ik aan in een rubriek van Larry Evans in Chess life 2003, bladzijde 302. De auteurs van de internet-encyclopedie Wikipedia achten deze zeer lange rokade geoorloofd, maar menen dat het niet waarschijnlijk is dat deze in een serieuze partij zal voorkomen, vergelijk onder 'trivia' bij het artikel Rokade. Van Erwin Denissen uit Sneek, Raymond Swinkels SG Rijswijk, Carel Gijsen uit Rijswijk, Paul Koppens die een van de webbeheerders is van de site van de HSB, en Dingeman van Nies van SV Promotie Zoetermeer ontving ik re- acties. Waarvoor dank. Carel Gijsen attendeerde mij erop dat dit probleem stond in een oud nummer van Schaakbulletin en de rubriek schaakcuriosa van Tim Krabbé. Anders dan Wikipedia vonden zij net als Larry Evans dat de rokadezet niet geoorloofd was. Het antwoord De 0-0-0-0 zet is ongeoorloofd (onreglementair) op grond van artikelen 2.4 en 3.8 ii van de FIDE-regels. In artikel 2.4 is namelijk geregeld dat 'de acht verticale kolommen van velden' genoemd worden: lijnen. En 'de acht hori- zontale reeksen van velden'worden genoemd: rijen. In artikel 3.8 ii is gere- geld dat de rokadezet een zet is 'van een koning en toren van dezelfde kleur op dezelfde rij'. Gelet op het slot van dit artikel ('op dezelfde rij') is een 'lijn-rokade' dus niet geoorloofd, maar wel: een rij-rokade. Raymond Swinkels voegt daaraan het volgende toe: 'Daarbij gaat het argu- ment dat er nog niet gezet is met de toren ook niet voor 100% op. Volgens artikel 3.7.e is het vervangen van de pion door de toren onderdeel van de promotiezet en is de toren onmiddellijk functioneel. De promotiezet kan dus worden gezien als een gecombineerde pion-toren zet. Wat ook logisch is, anders kun je nooit schaak c.q. mat geven met een promotiezet.' De ellenlange rokade van Max Pam en Tim Krabbé Paul Koppens dacht dat Max Pam en Tim Krabbé met dit diagram zo'n 30 jaar geleden het eerst mee kwamen. Koppens vermoedt dat de FIDE spe- ciaal naar aanleiding van hun vondst de rokade heeft gedefinieerd als 'een zet van de koning en een toren van dezelfde kleur op dezelfde rij'. Ik ben dat gaan uitzoeken. In het boek 'Schaakkuriosa' van Tim Krabbé staat op bladzijde 111 de volgende diagram, een compositie van Max Pam en Tim Krabbé:  Wit aan zet en geeft mat in drie. Er zijn zes mogelijkheden, waarvan twee met 0-0-0-0. Bekijk het antwoord  Tim Krabbé schrijft dat de rokadezet 0-0-0-0, die hij de ellenlange rokade noemt, op grond van de tekst van de FIDE-regels 1971 geoorloofd was. De rokadezet in die regels luidde volgens hem, citaat: 'De rokade is een verplaatsing van de koning in vereniging met een verplaatsing van een toren, tezamen tellende voor één enkele zet (van de koning). De rokade moet nauwkeurig als volgt worden uitgevoerd: De koning wordt van zijn oorspronkelijke veld verplaatst naar een van de naastbij gelegen velden van dezelfde kleur; vervolgens wordt de toren in welks richting de koning zich heeft bewogen, geplaatst op het veld dat de koning zojuist heeft overschreden.' Echter, Krabbé heeft in zijn citaat van de FIDE-regels 1971 na de woorden 'van dezelfde kleur' weggelaten: op dezelfde rij. Hij veranderde de FIDE-regels op zo'n manier dat zijn puzzeldiagram kon kloppen. Zo zette hij de lezer op het verkeerde been. Bedacht moet worden dat de FIDE-regels van 1931 de 'rij-rokade' al regel- den. 'The king can be moved to a square adjoining the square he occupies except in the case of Castling, which is a combined move of the K and the R, but counts as one move, in which first the king, occupying his own square, is placed on one of the two nearest squares of the same colour as his own in the same rank (! pdg) and then the R, towards which the K has been moved, is placed on the next square on the further side of the moved K, ' aldus de eerste volzin van artikel 8 van de FIDE-regels 1931. Zelfs toen ging het al om 'the same rank', dezelfde rij. De FIDE In de FIDE-regels is sinds 1931 geregeld dat 0-0-0-0 ongeoorloofd is. Ook al had de regelgever dit niet zo geregeld, dan nog was er niets aan de hand. Het gaat om een theoretische stelling die nooit in een echte schaak- partij voorkomt. En een regelgever hoeft geen voorziening te treffen voor een niet voorkomende situatie. Het is dan ook een overbodig onderdeel in de rokaderegel. Maar het schaadt niet. © 2006 Pieter de Groot |
 VORIGE | VOLGENDE |
| KERSTPROBLEEM |
|
Kerstprobleem ter gele- genheid van Kerstmis 2005. Pieter de Groot. Lees verder |
|
WILT U REAGEREN? |
Pieter de Groot stelt een inhoudelijk reactie op de schaakrechtartikelen zeer op prijs. Natuurlijk kunt u ook vragen stellen over de behandelde onderwerpen. Pieter de Groot |
