| "DE VERDEDIGING" VAN VLADIMIR NABOKOV |
|
Iedere schaker beseft met gepaste trots, dat hij zich bezighoudt met een eeuwenoud en roemrijk spel. Nog onlangs stond er in schaakmagazine (oktober 2002) een artikel over een opzienbarende vondst van Britse archeologen in Zuid-Albanië. Zij troffen bij hun opgravingen een ivoren schaakstukje aan, dat zij dateerden in de 5de eeuw na Christus. Zo'n bericht illustreert en passant iets van de even spannende als in menig opzicht nog duistere geschiedenis van het schaken. Geen wonder, dat het schaakspel ook dikwijls voorkomt in de literatuur. Wie niet alleen dol is op schaken, maar ook op lezen, kan zijn hart ophalen! Veel middelbare scholieren kiezen "Die Schachnovelle" van Stefan Zweig voor hun lijst, omdat het "zo lekker kort" is, maar voor lezende schakers is het een must, want de spanning rond het schaken wordt hierin heerlijk-romantisch uitgewerkt. Ook "Het zwevende schaakbord" van Louis Couperus mag er zijn. Als je je niet laat afschrikken door het plechtig taalgebruik - met een knipoogje van de auteur - kan je veel plezier beleven aan dit geheimzinnige gebeuren uit de sfeer van de legendarische Arthur en zijn tafelronde. Maar eigenlijk wilde ik het hebben over "De Verdediging" van Vladimir Nabokov. Het was na "Masjenka" en "Heer, Vrouw, Boer" het derde boek van deze grote schrijver en verscheen in 1929 in het Russisch, een kwart eeuw voor hij plotseling wereldberoemd werd met zijn "Lolita". De Engelse vertaling kwam uit in 1964, de Nederlandse in 1967. Het gaat over de even bizarre als vertederende schaakmeester Luzjin. "De naam rijmt op het Engelse 'illusion' "(!), aldus Nabokov in het voor- woord, dat hij aan de Engelse vertaling toevoegde en hij vervolgde: "Als ik vandaag de dag deze roman herlees en de zetten van de intrige herspeel, voel ik me ongeveer als Anderssen wanneer hij met voldoening terugdenkt aan zijn offer van beide torens, een offer gebracht aan de ongelukkige en edele Kieseritzky, die gedoemd is dit steeds weer opnieuw te accepteren in een nooit eindigend aantal leerboeken, met een vraagteken als monument". "Het componeren van mijn verhaal was moeilijk, maar ik beleefde veel plezier aan het gebruikmaken van het een of ander beeld of tafereel om een noodlottig patroon in Luzjin's leven te introduceren en de beschrijving van een tuin, een reis, een aaneenschakeling van alledaagse gebeurtenissen te begiftigen met de schijn van een kundig spel en, vooral in de laatste hoofdstukken, met die van een regelrechte schaakaanval ...". Ja, die Luzjin leren we kennen als een geniale, maar ook volstrekt een- zelvige figuur, die niet alleen bezeten raakt van het schaakspel, maar die zich tevens meer en meer belaagd voelt door het leven zèlf, kwetsbare, onaangepaste dromer als hij is, die realiteit en fictie op den duur op fatale wijze verwart en in deze verwarring ... . Enfin, ik wil niet verklappen hoe het afloopt. Je moet het niet lezen om beter te gaan schaken, maar gewoon om te genieten van deze unieke roman van Nabokov, deze "cosmic joker", die als geen ander de kunst verstaat om je tegelijk te vermaken èn te ontroeren. © 2003 Paul Pettinga |
|
|
