| HET EIGENMACHTIG OPTREDEN VAN EEN SCHEIDSRECHTER |
|
Naar aanleiding van een nieuw notatiesysteem goedgekeurd door de FIDE, gaan de schaakrechtsvragen van de maand februari 2006 over het eigen- machtig optreden van een scheidsrechter. Eigenmachtig optreden In april 1999, 'Time scrambles', en april 2002, 'Leave the king alone!' legt Gijssen uit wat de achterliggende gedachte is van de FIDE-regels: 'Het is een beschrijving van een ideale situatie: één partij, twee spelers en een scheidsrechter.' In die gedachte staan schaakpartijen onder direct toezicht van een scheids- rechter. Vanuit deze gedachte komt Gijssen met een duidelijke interpretatie: 'Een scheidsrechter moet strikt de FIDE-regels naleven en moet daarom eigenmachtig ingrijpen bij overtreding daarvan, maar een scheidsrechter moet bijvoorbeeld zwijgen als een speler remise kan claimen, maar moet mat aankondigen als beide spelers dit niet zien,' vergelijk Gijssen, juni 2001, Poll Position. Geen navolging Gijssen geeft aan dat op internationaal niveau niet iedereen zijn interpreta- tie volgt, vergelijk 'Het is duidelijk dat internationaal arbiters verschillende meningen hebben hoe in bepaalde situaties te handelen. Sommigen zullen alleen ingrijpen als een van de spelers hen vraagt, terwijl anderen denken dat zij moeten handelen op het moment waarop zij enig overtreding zien. De laatste groep verwijst vaak naar artikel 13.1, dat luidt: 'De arbiter moet erop toezien dat de Regels voor het Schaakspel strikt worden nageleefd.' Ik behoor tot de tweede groep,' aldus Gijssen, oktober 2005, New rules. Het is ook begrijpelijk dat er verschillende meningen zijn. Want, daargelaten de juistheid van de interpretatie van Gijssen, de uitvoering en handhaving daarvan zijn niet te realiseren. Een scheidsrechter moet namelijk aanzienlijk meer partijen in het oog houden dan die ene partij. De praktijk De praktijk wijst ook uit dat de meeste scheidsrechters op een schaak- toernooi alleen actief zijn aan het begin, aan het eind als beide spelers in tijdnood zijn, en als een speler zijn tussenkomt inroept. Nu is het vrij eenvoudig enkele tientallen voorbeelden te bedenken, ook gevallen die daadwerkelijk zijn voorgekomen, met de vraag of een scheids- rechter bevoegd/verplicht is eigenmachtig in te grijpen. En als een scheids- rechter die verplichting heeft, rijst de vraag wat de gevolgen zijn als een scheidsrechter niet heeft ingegrepen. En de vraag wat de verantwoordelijkheid is van de organisatie wanneer zij te weinig scheidsrechters heeft ingezet. Of wanneer de organisatie de spelers zo dicht op elkaar heeft gezet dat een scheidsrechter zijn toezicht- houdende taak onvoldoende kan uitvoeren. Bijvoorbeeld: Het pat dat geen pat was Op een Amerikaans toernooi, Chess Life mei 1997, blz. 30, ziet de stelling er als volgt uit:  Wit, Mark C. Donlan uit East Harwich, Massachusetts, aan zet roept: 'pat'. Alle omstanders reageren opgewonden. Er komen meer mensen op dit tumult af en kijken naar de stelling, ook de scheidsrechter kijkt. 'It was as if the very word 'stalemate' mesmerised everyone,' aldus Mark. Iedereen stelt vast dat het pat is. Pas die avond bemerkt Mark zijn vergis- sing. 'Als de spelers denken dat het pat is - terwijl dat niet zo is - moet de scheidsrechter ook eigenmachtig ingrijpen. Een van de taken van een scheidsrechter is namelijk te onderzoeken of een partij al dan niet is afgelopen,' aldus Gijssen, juli 2001, 'the Laws are enacted'. In het geval van Mark is de scheidsrechter dus tekort geschoten in zijn toezichthoudende taak. Een ernstige scheidsrechterlijke dwaling. Hij heeft niet voldaan aan zijn onderzoeksplicht. Had hij dat wel gedaan, had zwart gewonnen. Het is dus de schuld van de scheidsrechter dat dat niet is ge- beurd. En Mark heeft geprofiteerd van de wanprestatie van de scheids- rechter. In plaats van tientallen voorbeelden beperk ik me slechts tot de onder- staande gevallen. DE SCHAAKRECHTVRAGEN 1. Aanraken is zetten Uit Gijssen, januari 2001, 'Falling Flags': 'Een speler doet een zet, en de hand van de speler laat het stuk duidelijk los. De speler ziet dat het een blunder is, doet een andere zet en drukt de klok in. De tegenstandster, volkomen verrast, doet haar armen omhoog maar maakt geen bezwaar. En de scheidsrechter, die bij het bord staat, reageert op geen enkele manier.' 'Ik (d.i. Gijssen) ben niet de enige getuige, een ander lid van de commissie van beroep ziet het ook Evenals enkele scheidsrechters die al met hun ronde klaar zijn. Toen ik de scheidsrechter na afloop vroeg waarom hij niet in- greep, vertelde deze dat hij het niet had gezien. De tegenstandster verloor de partij en werd uitgeschakeld van het toernooi. Ze verloor veel geld, maar ze vertelde dat er belangrijker dingen in het leven zijn dan schaken.' 'Trouwens als lid van de commissie van beroep ben ik niet in staat tussen- beide te komen. In de eerste plaats was ik een toeschouwer, en voorts hoe kon ik deelnemen aan een gesprek als een van de spelers besluit beroep aan te tekenen tegen de beslissing die tijdens dat gesprek valt?' aldus Gijssen. En uit Gijssen, juni 2001, 'Poll Position': Het is een duidelijke schending van de FIDE-regels indien een speler een stuk aanraakt en met een ander stuk speelt. Als een scheidsrechter dit ziet, moet hij onmiddellijk tussenbeide komen en de speler straffen die op deze manier heeft gehandeld. Als de scheidsrechter deze schending niet heeft gezien, kan de tegenstander claimen en is het de taak van de scheidsrechter er achter te komen wat er is gebeurd. Hij kan de speler vragen of de claim van zijn tegenstander juist is, hij kan getuigen vragen etc.' aldus Gijssen. Vraag 1: Is de scheidsrechter bevoegd/verplicht eigenmachtig in te grijpen als hij een ongeoorloofde zet ziet? 2. Het publiek De stedenwedstrijd Moskou - Praag 1946 Simaguine - Sajtar (Europe Echecs 5 februari 1968) [Vladimir Pavlovich Simaguine, 1919 - op zijn naam staan enkele ope- ningsvarianten. Jaroslav Sajtar, 1921 - IM 1950, honorary GM titel in 1985]  Volgens Averbach ziet de stelling er voor wit niet briljant uit: twee pionnen zijn niet genoeg compensatie voor een paard. De volgende zetten worden snel gedaan: 54. g4, is erg aanvallend volgens Averbach. 54. ... fxg4+ 55. Dxf6+ Kxf6 56. fxg4 en zo gaat de partij verder. Wanneer even later deze zetten in een andere zaal op het demonstratiebord voor het publiek worden vertoond, breekt er een groot rumoer los. Het pu- bliek ontdekt dat de zet 55. Dxf6+ een ongeoorloofde zet is. De bordenjongen gaat verbijsterd terug naar de speelzaal. Hij ziet dat hij zich niet heeft vergist. De beide spelers hebben niets ongeoorloofds bemerkt en spelen ongestoord verder. En de scheidsrechters? Ach, die hoefden niet een individueel bord in de gaten te houden, ze hoefden alleen maar bereik- baar te zijn. Twee schakers die handelen in strijd met de FIDE-regels! Hoe nu verder? De bordenjongen vertelt één van de scheidsrechters dat in de partij Sima- guine - Sajtar een ongeoorloofde zet is gedaan. Vraag 2: Is de scheidsrechter bevoegd/verplicht eigenmachtig in te grijpen? Vraag 3. De bordenjongen en de journalisten British Chess Magazine 1983, blz. 99 en 245. In de laatste ronde van het Hoogoventoernooi 1983 hebben Korchnoi en Hort hun 35e zet genoteerd als de Poolse scheidsrechter Wladyslaw Litmanowicz zijn routinecontrole uit- voert. Hij constateert dat beide spelers 35 zetten hebben gedaan. Beide spelers hebben nog 20 minuten bedenktijd voor de tussentijdse tijdscontrole op de 40e zet. De scheidsrechter constateert daarna dat de spelers hun 36e, 37e, 38e, 39e en 40e zet doen. Vervolgens vertelt de scheidsrechter aan Korchnoi dat hij zijn volgende zet in een verzegelde envelop moet stoppen. 'En promt gaat Korchnoi er goed voor zitten om na te denken.' Even later valt de vlag van Korchnoi. Echter, de bordenjongen en de journalisten ontdekken dat er slechts 39 zetten zijn gedaan. De bordenjongen gaat naar de toernooidirecteur, Piet Zwart, en vertelt wat er aan de hand is. (Terzijde: Later blijkt dat Korchnoi vergeten heeft de ruimte bij zet 20 in te vullen. En het vreemde is dat Hort zijn 32e zet twee keer heeft genoteerd.) Op grond van de huidige FIDE-regels is het een scheidsrechter verboden een speler te vertellen dat de speler de norm van de tussentijdse tijdscontrole heeft gehaald. Wat de achterliggende gedachte van dit sadistische verbod is, weet ik niet. De toernooidirecteur licht de scheidsrechter Wladyslaw Litma- nowicz in. Vraag 3: Is de scheidsrechter bevoegd/verplicht eigenmachtig in te grijpen? Vraag 4. De computer Tijdens het Open Nederlands kampioenschap 2005 in Dieren van 26 juli t/m 4 augustus in de partij Hoeksema en Savchenko ziet de stelling er na 37. Kxb2 als volgt uit:  Beide spelers zijn in hevige tijdnood. Savchenko vervolgt 37. ... Dc3+?. Beide spelers bemerken niets. Huub Blom (Gijssen, oktober 2005, New Rules) schrijft 'dat de partijen in de hoofdgroep worden gespeeld op elektronische borden. De computer in de kamer voor de pers geeft aan dat er iets fout is. De computer geeft geen zetten meer na de 36e zet, hoewel de spelers op dat moment al 42 zetten hebben gedaan. De computeroperator licht de scheidsrechter in en de vergissing wordt spoedig bemerkt. De scheidsrechter stelt de stelling in voorafgaande aan de ongeoorloofde zet. En zo spelen de spelers verder.' Omdat zwart zijn dame had aangeraakt, moet hij daarmee zetten. Het vervolg: 37. ... Dxb3+ etc. Na de 43e zet van wit komen de spelers remise overeen. 'Is het toegestaan gebruik te maken van informatie van elektronische borden en van de computer', vraagt Huub Blom aan Gijssen. Gijssen meent 'dat de computeroperator op juiste wijze de scheidsrechter heeft ingelicht. Vervolgens heeft de scheidsrechter de notatieformulieren geraadpleegd en de ongeoorloofde zet ontdekt. Om tot slot te handelen overeenkomstig artikel 7 van de FIDE-regels.' Twee maanden later, december 2005, Istanbul, bespreekt Gijssen een nieuwe technologie bij het noteren. In Istanbul wordt in november/december het Schaakolympia 2005 gehouden. 'De spelers maken gebruik van een elektronisch notatieformulier gemaakt door het Canadese bedrijf MonRoi.' 'Dat formulier werkt als volgt: beide spelers 'noteren' hun zetten op dit elektronische, draadloze notatieformulier dat hen verbindt met een com- puter. Een operator houdt de partij in de gaten. Indien een speler een ongeoorloofde zet noteert, of als beide notatieformulieren verschillen laten zien, licht de operator onmiddellijk de scheidsrechter in. Na afloop van de partij ontvangen beide spelers een uitdraai van de partij. Belangrijker is dat de partij in digitale vorm worden opgenomen in het toernooi bulletin.' De FIDE heeft aangekondigd dat dit nieuwe notatiesysteem op toekomstige toernooien te willen gebruiken. Vraag 4: Is de scheidsrechter bevoegd/verplicht eigenmachtig in te grijpen, indien de operator hem meldt dat een ongeoorloofde zet is gedaan? Vraag 5. Onduidelijk noteren Een scheidsrechter ziet in de partij Burmakin - Korneev, Noteboomtoernooi 2005, dat één van de beide spelers noteert in strijd met artikel 8.1 van de FIDE-regels waarin geregeld is dat een speler 'zo duidelijk en leesbaar mogelijk, in de algebraïsche notatie (aanhangsel E)' moet noteren. Zijn notatieformulier ziet er als volgt uit:  Vraag 5: Is de scheidsrechter bevoegd/verplicht eigenmachtig in te grijpen. Zo ja, wat moet de scheidsrechter doen? Vraag 6. De zaak-Heidenfeld Volgens James Schroeder, Chess Life maart 2004, blz. 38, staat krankzinnigheid centraal op het toernooi in Bled 2002. De Amerikaanse grootmeester Mark Heidenfeld schrijft een zet op zijn notatieformulier, streept deze door en schrijft een andere zet op. De tegenstander bemerkt niets, maar de scheidsrechter ziet het wel. Vraag 6: Is de scheidsrechter bevoegd eigenmachtig in te grijpen? Zo ja, wat moet de scheidsrechter doen? Geef uw mening Uw reacties - indien u dat aangeeft geanonimiseerd - worden zoveel moge- lijk verwerkt in een artikel dat in maart op deze pagina wordt geplaatst. Neem de uitdaging aan! Stuur uw oplossing vóór 28-02-2006 aan de auteur.  Pieter de GrootReacties op deze schaakrechtsvragen kunt u ook plaatsen op het forum van de HSB. HSB forum  Dien een vraag in Heeft u een scheidsrechterlijke kwestie die u wilt zien als schaakrechtsvraag van de maand, mail deze naar Pieter de Groot. Pieter de Groot© 2006 Pieter de Groot |
 VORIGE | VOLGENDE |
| ANTWOORD |
|
Hier komt medio maart 2006 het artikel van Pieter de Groot, waarin uw reacties zijn verwerkt. |
|
WILT U REAGEREN? |
|
Pieter de Groot stelt een inhoudelijk reactie op de schaakrechtsvraag zeer op prijs. Neem de uitdaging aan. Let op! Iedereen kan meedoen.Pieter de Groot |
 |
